USA

Όταν κλυδωνίζονται ισχυρές δημοκρατίες, Huffington Post, 12.11.2020 link

Εκλογές ΗΠΑ 2024 και το φαινόμενο Elon Musk, Star TV, 25.11.2024 youtube & spotify podcast

Αυτοκράτωρ ή Δόγης, Το Βήμα, 7.11.2024 link

«H προεδρία Trump μπορεί να εξελιχθεί σε έναν σύγχρονο Ρωμαίο Αυτοκράτορα με απεριόριστη οίηση και την αίσθηση ότι είναι άτρωτος από κάθε άποψη, ώστε να επιβάλει ενός είδους pax americana σύμφωνα με τις προσωπικές αντιλήψεις του, ή υπό την επίδραση του πλέον πανίσχυρου επιχειρηματία (Musc) και την απροκάλυπτη στήριξη που έλαβε από εκείνον. Η εξέλιξη αυτή αμφισβητεί και το στυλ ηγεσίας που ανέδειξαν πρόσωπα, όπως ο Μακρόν και ο Τριντό, οι οποίοι εμφανίστηκαν ως παράγοντες ανανέωσης της πολιτικής ζωής, επιδίωξαν την συνεννόηση για τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις, αλλά ήδη βρίσκονται σε δεινή θέση λόγω της υποχώρησης της πολιτικής επιρροής τους. Θα ήταν ορθότερο, λοιπόν, από θεσμικής απόψεως να λειτουργήσει ο Trump ως άλλος Δόγης, ο ηγέτης της αυτοκρατορικής Βενετίας, ο οποίος απολάμβανε τα σύμβολα της κυριαρχίας, αλλά η κυριαρχία του ως primus inter pares περιοριζόταν από ένα περίτεχνο πλέγμα ρεπουμπλικανικών αρχών με έμφαση στο διαμοιρασμό, και όχι την συγκέντρωση, των εξουσιών και η ισχύς του δικαίου ήταν το θεμέλιο της ελευθερίας. Με αυτά τα στοιχεία πολιτικής οργάνωσης η Βενετία δικαίως απέκτησε τον τίτλο “La Serenissima”, δηλαδή της γαλήνιας παγκόσμιας δύναμης.

Ο παράγοντας Obama, Huffington Post, 10.11.2017 link

«Η πολιτική παρακαταθήκη του Obama υπήρξε, λοιπόν αρκετά ισχυρή. Δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι οι ψηφοφόροι κλήθηκαν να επιλέξουν το διάδοχο του Obama. Η καμπάνια της Clinton δε μπορούσε να διαμορφωθεί σε μία στρατηγική του τύπου «αλλάζουμε τα πάντα». Γιατί θα ήταν ανόητο να επιχειρήσεις να αμφισβητήσεις έναν εξαιρετικά επιτυχημένο, από την άποψη της επιρροής, Δημοκρατικό Πρόεδρο. Κατά συνέπεια, η μόνη εφικτή επιλογή για τον προγραμματικό λόγο της Clinton ήταν να περιοριστεί σε μηνύματα σχετικά με τη συνέχεια των πολιτών Obama και την πολιτική σταθερότητα. Η επιλογή αυτή περιόρισε σημαντικά την Clinton από το να δημιουργήσει ένα ισχυρό προγραμματικό μήνυμα, να τοποθετηθεί στην εκλογική κονίστρα ως μία πολιτικός η οποία διαθέτει ισχυρές θέσεις και πεποιθήσεις (to stand out for).»

Η «ρεαλιστική» τέχνη της πολιτικής

Στην περίπτωση του Henry Kissinger (1923-2023) σίγουρα δεν ισχύει η παραδοχή ότι ο «ὁ ἀποθανών δεδικαίωται». ιστορία έχει καταγράψει την προσωπική του επίδραση στην λήψη αποφάσεων οι οποίες είχαν ως συνέπεια την απώλεια χιλιάδων ανθρώπων, ή την επιδείνωση της μοίρας ολόκληρων λαών, εξαιτίας μιας δίχως ηθικούς φραγμούς («ρεαλιστικής») άσκησης κυριαρχίας μέσω της εξωτερικής πολιτικής. Στην Ελλάδα αρκούν οι περιπτώσεις του πραξικοπήματος 1967 και της εισβολής στην Κύπρο για να αιτιολογήσουν το μένος των περισσοτέρων κατά του Kissinger. 

Ωστόσο, υπάρχει και μια άλλη ανάγνωση της περίπτωσης Kissinger, η οποία διαφωτίζει τον ρόλο του, χωρίς να τον καθαγιάζει. Ότι υπήρξε τέκνο κατατρεγμένης Γερμανο-εβραϊκής οικογένειας, ο οποίος ως μετανάστης στην Αμερική κατόρθωσε να φτάσει στην ακαδημαϊκή ελίτ και στα άδυτα του Λευκού Οίκου. Ότι είναι μάλλον σπάνια η περίπτωση ενός ακαδημαϊκού και πρώην υπουργού, ο οποίος διατήρησε επί έξι τουλάχιστον δεκαετίες επιρροή στην κορυφαία υπερδύναμη και παγκοσμίως, καθώς οι περισσότεροι πρόεδροι μετά τον Νίξον επιδίωξαν να συζητήσουν τη δική του γνώμη για τα διεθνή θέματα. Ότι ωφέλησε με την μακρά σταδιοδρομία του τα εθνικά συμφέροντα των ΗΠΑ. 

Το πρόβλημα με το ανάθεμα στον Kissinger δεν είναι ο εσφαλμένος καταλογισμός των σκληρών απόψεών του και των συνεπειών τους, αλλά ότι προσλαμβάνει την πολιτική διαδικασία ως ένα παίγνιο προσώπων, ενώ πρωτίστως αφορά στην λειτουργία δομών, συμφερόντων και πρακτικών οι οποίες υπερβαίνουν τα πρόσωπα. Ο Kissinger διαμόρφωσε την σκέψη του και τις συμβουλές του στο συγκεκριμένο ιστορικό και πολιτικό πλαίσιο της μεταπολεμικής εποχής και του Ψυχρού Πολέμου, χωρίς ο ίδιος, και κανένας άλλος, να μπορεί να διαμορφώσει προσωπικά τις συντεταγμένες, τις απειλές και τις ευκαιρίες της εποχής. Σε ένα τέτοιο πλαίσιο οι τακτικές επιβίωσης των κρατών, μη εξαιρουμένης της υπερδύναμης, «νομιμοποιούσαν» κάθε ενέργεια κατίσχυσης έναντι των υπαρκτών ή φαντασιακών αντιπάλων. Η τελευταία φορά που γίναμε μάρτυρες αυτής της λογικής, και των συνεπειών της, ήταν η καταδικαστέα από τη διεθνή κοινή γνώμη εισβολή στο Ιράκ, χωρίς ασφαλή τεκμήρια σχετικά με την «πυρηνική απειλή» από τη χώρα αυτή. Δεν ήταν, όμως, ο Kisssinger ο οποίος υπαγόρευσε την επιλογή αυτή, όπως δεν είχε υπαγορεύσει την ρίψη των ατομικών βομβών στην Ιαπωνία. Αν ο JFK είχε υποχρεωθεί να προσφύγει στο ύστατο μέσο αποτροπής της σοβιετικής απειλής, δηλαδή τα πυρηνικά, πώς θα αξιολογούσαμε άραγε την παρακαταθήκη του;  

Η βιωσιμότητα των κρατών σήμερα προϋποθέτει πολλά περισσότερα από την πυγμή των πυρηνικών όπλων, και εξαρτάται από την εν γένει ανθεκτικότητα έναντι απρόβλεπτων και ανεξέλεγκτων από μεμονωμένα κράτη εξελίξεων. Ο ίδιος ο Kissinger είχε ο ίδιος κατανοήσει την μετακίνηση του σύγχρονου κόσμου πέρα από την σφαίρα του «ρεαλισμού», όπως αποτυπώνεται και στο τελευταίο βιβλίο του για τα υποδείγματα σύγχρονης ηγεσίας  (Leadership: Six Studies in World Strategy, Penguin, 2022). Άλλωστε, ο ίδιος είχε προλειάνει ήδη από τη δεκαετία 1970 το έδαφος για την ύψιστης σημασίας συνεννόηση για τον σύγχρονο κόσμο μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας, και αυτό πρέπει να αναγνωριστεί.  Όπως επίσης πρέπει να αναγνωριστεί ότι στην περίπτωσή του «ζούσε για την πολιτική», διατυπώνοντας οξυδερκείς παρατηρήσεις, όπως η πλέον πρόσφατη σχετικά με την εσφαλμένη στάση της Δύσης έναντι της Ρωσίας. Η συμβολή του, λοιπόν, είναι στην τέχνη της πολιτικής, η οποία προϋποθέτει βαθιά γνώση των ζητημάτων, την λήψη αποφάσεων με γνώμονα την εκπλήρωση του σκοπού, και την αποστροφή της άτεχνης «επικοινωνίας», η οποία άλλωστε δεν μπορεί ποτέ να συγκαλύψει τις κακές αποφάσεις.  Ο Μακιαβέλλι, πάντως, παρέμεινε σιωπηλός στον Ηγεμόνα στο ερώτημα εάν ο άθλος της πολιτικής επιβίωσης είναι θεάρεστο έργο, πιθανόν γιατί αυτό το ερώτημα είναι εκτός πολιτικής διαδικασίας, ή γιατί αυτό συνιστά μια διαχρονική στάση της ανθρωπότητας.